Flexibel podium van hefplateaus in De Doelen - In De Doelen in Rotterdam werd vorig jaar tijdens de zomerstop een nieuw podium gebouwd op basis van hefplateaus. De operatie is onderdeel van een ingrijpende renovatie die in fasen wordt uitgevoerd.
Medewerkers van De Doelen nemen grotendeels zelf het ontwerp en de begeleiding op zich. Gerbrand Borgdorff raakte in De Doelen enthousiast over het podium en over de manier waarop iedereen bij deze renovatie betrokken wordt.
Het nieuwe podium in de grote zaal van De Doelen is flexibel, maar het oude podium was dat natuurlijk ook: met praktikabels kon iedere gewenste orkestopstelling worden gemaakt. Maar aan praktikabels kleven veel bezwaren. In de grote zaal van De Doelen staan soms drie programma’s op één dag en tussendoor moet dan het podium worden omgebouwd, een tijdrovende klus waarvoor meestal niet meer dan anderhalf uur beschikbaar is. Als de matineevoorstelling dan uitloopt dreigt meteen de rest van het programma in de knel te komen. Een ander nadeel van praktikabels is het esthetische aspect. Je kunt het nog zo netjes afwerken, met standaard tafels blijft een podiumopbouw altijd wat hoekig en weinig fraai. En tot slot is er natuurlijk het aspect gezondheid. Sjouwen en bouwen van schaartafels is slecht voor je rug, dat weet iedere technicus. In De Doelen komt daar nog een arbopunt bij: de geluidsoverlast waarmee musici te kampen hebben. Veel orkestleden lopen gehoorschade op door het piekgeluid van de instrumenten achter hen in het orkest, met name blazers en slagwerkers. Er is gemeten wat de diverse musici aan geluidsdruk te verwerken krijgen bij een gemiddeld concert. Bij een normale opstelling werden de normen ruimschoots overschreden.
Nadelen opgeheven
Om al die nadelen op te heffen stelden de mensen van De Doelen zich een podium voor dat is opgedeeld in meerdere heftafels die individueel op en neer kunnen, liefst geautomatiseerd. Iedere instrumentgroep heeft dan zijn eigen plek op zijn eigen hoogte. Om dat idee te toetsen werd eerst het orkest van bovenaf gefotografeerd en vervolgens op de foto zo ingedeeld dat iedere instrumentgroep zijn eigen podiumdeel had. Die indeling werd met witte tape uitgezet op het vaste podium. Het orkest nam plaats en de indeling bleek aardig te kloppen. Daarna werd in uitgebreide sessies met iedere instrumentgroep apart op het podium de exacte afmeting en maatvoering van elk podiumdeel vastgesteld.
Er was nu een plattegrond, maar daarmee was het ontwerp nog niet klaar. Probleem was vooral de inbouwdiepte onder het podium van 31 cm, bijzonder weinig voor een heftafel. Nader onderzoek bracht twee mogelijke oplossingen: een Spiralift of een duwketting. Een bouwprojectbureau werd gevraagd de plannen door te rekenen en een technische werkomschrijving te maken. De plannen bleken voldoende realistisch om te gaan aanbesteden. Omdat het een bouwkundige aanpassing was kon worden volstaan met een meervoudig onderhandse aanbesteding, die gewonnen werd door BBH Systems. Voor de aandrijving maakt BBH gebruik van een Framo duwketting. Voor de stabiliteit, en dus niet voor de aandrijving, wordt gebruik gemaakt van een schaar, die daardoor licht van uitvoering kan zijn. Dat scheelt in kosten, maar ook in inbouwdiepte. Voor het onderframe kon worden volstaan met drie verschillende varianten, en dat terwijl de bovenbladen van de heftafels allemaal uniek zijn. Ook dat was gunstig voor de prijs. De bovenbladen zijn met vier bouten op het onderframe vastgezet en kunnen eenvoudig worden verwijderd voor onderhoud of reparatie.
In het podium zijn op een handige manier kabelgoten geïntegreerd om op meerdere plaatsen apparatuur te kunnen aansluiten. Ook de voedingen van de lessenaarverlichting zijn slim geïntegreerd. In de vloer zitten in totaal 90 busjes waarin de voedingspen van de verlichting kan worden gestoken. Onderin de bus is een 24V voeding voorzien. De busjes zijn aan de onderkant open, zodat ze niet vol komen te zitten met vuil en stof. Een andere handige vondst is de manier waarop de trapjes tussen zaal en podium zijn gemaakt. Deze zijn uitgevoerd als schuifladen in de voorkant van het podium die naar wens elektrisch kunnen worden in- en uitgeschoven.
Elke instrumentgroep zijn eigen podiumdeel, hier ingedeeld in de oude situatie. Foto's: De Doelen
Veiligheidsprotocol
Opvallend is de manier waarop de veiligheid is geregeld. De heftafels kunnen onafhankelijk van elkaar op en neer bewegen, dus wanneer er een naar beneden komt kun je gemakkelijk bekneld raken. Om letsel te voorkomen kun je veiligheidslinealen gebruiken die de heftafel doen stoppen als ze ingedrukt worden. Een andere optie is het dichtmaken van de zijkant van de heftafels en dat is in De Doelen gedaan. De zijkanten bestaan uit telescopische panelen die de ruimte tussen de heftafels afschermen, althans de eerste 50 cm. Een groter hoogteverschil kan worden afgeschermd met losse drempels, maar de installatie is op zich niet beveiligd tegen grotere hoogteverschillen. De veiligheid wordt in dit geval niet bereikt door gevaarlijke situaties uit te sluiten, maar door goede werkafspraken en een duidelijk protocol. Daar is op zich niks tegen. Met een auto kun je ook heel gevaarlijke dingen doen. Dat het meestal goed gaat, komt omdat we de verkeersregels in acht nemen. De verkeersregels in De Doelen zijn:
De resultaten
Voor de technici is het ombouwen van het podium heel eenvoudig geworden. De bedrijfsleiders die het podium mogen bedienen, beschikken over een offline editor. Ze bepalen achter hun bureau hoe het podium eruit moet zien en laden die stand via een USB-stick in de besturing. Voor de musici is het podium ook een enorme verbetering. Ze hebben voldoende ruimte en de geluidsoverlast is sterk verminderd. De hoogte van elke instrumentgroep wordt zo gekozen dat ze veel minder last hebben van elkaars piekgeluiden. Die gaan nu letterlijk over hun hoofden heen. Voor de piccolo is zelfs een aparte heftafel gemaakt. Nieuwe metingen hebben uitgewezen dat de situatie effectief verbeterd is en dat nu aan de normen wordt voldaan. Ook dirigenten zijn enthousiast. Nergens anders ter wereld kunnen ze meebeslissen over de hoogte van elke instrumentgroep. Voor het publiek tenslotte is het een grote verbetering omdat het podium mooier is en de klank van het orkest compacter en homogener.
Uitvoering en aanpak
Genoeg om enthousiast over te zijn, maar het meest opmerkelijk is misschien wel de operatie zelf. Bram Ruitenbeek (hoofd TD) en Frank van Donkersgoed (hoofd podiumtechniek) hebben het ontwerp gemaakt en waren eindverantwoordelijk voor de uitvoering. Van begin tot eind hebben ze gezorgd dat het geen privé-hobby werd van een paar technici, maar een project waar iedereen bij betrokken was. Zo hebben ze heel bewust gekozen om het orkest intensief te betrekken bij de planvorming. Daar is veel tijd in gaan zitten, want musici kunnen heel kritisch zijn. Maar het gevolg is wel dat de acceptatie van en de waardering voor de installatie groot is. Ook de mensen van de techniek zijn steeds betrokken geweest. Een van de eigen technici, Harm Ruitenbeek, is zelfs door De Doelen vrijgemaakt voor de begeleiding van de renovatie. Met zijn opleiding HTS bouwkunde en ruime ervaring in De Doelen was hij daar de aangewezen persoon voor, ook al omdat hij assistent was geweest van beide ontwerpers.
In een hecht team heb je aan een half woord genoeg. Het gevaar is dat je in de snelheid waarmee je communiceert en werkt, belangrijke dingen over het hoofd ziet. De Doelen heeft dat gevaar onderkend en daarom op een aantal momenten externe partijen geraadpleegd. Adviesbureau Peutz was steeds betrokken om de akoestiek te bewaken, bouwproject managementbureau BOAG werd ingeschakeld om de plannen door te rekenen en de aanbesteding te begeleiden. En toen afgelopen zomer de nieuwe infrastructuur voor geluid en de nieuwe zaalversterking werden geïnstalleerd is die infrastructuur eerst voorgelegd aan Audio Electronics Mattijsen, terwijl Cees Wagenaar van BV Oorzaak werd ingeschakeld bij ontwerp en keuze van de zaalversterking. De technici van De Doelen deden zelf al het soldeerwerk van de nieuwe geluidsbekabeling en patchkasten. Dat scheelt in de kosten en creëert bovendien grote betrokkenheid van iedereen bij de eigen installatie. Ze hebben die tenslotte zelf gemaakt en zijn daar terecht trots op.
In de meeste theaters en concertzalen ontbreken de middelen om mensen op deze manier vrij te maken voor een renovatie. Soms wordt ook de noodzaak niet onderkend of is er niemand in huis met voldoende ervaring om een verbouwing te begeleiden. In die gevallen is het gewoon noodzakelijk de ervaring en kennis in te kopen bij een adviesbureau. Maar ook dan blijft het belangrijk om de mensen die straks te maken krijgen met het resultaat van een renovatie direct te betrekken bij het ontwerp. De renovatie van De Doelen toont dat nog eens doeltreffend aan.
Bedankt, binnen enkele minuten ontvangt je een e-mail van ons met daarin een persoonlijke link. Klik op de link om een nieuw wachtwoord op te geven.
