Bij het voorbereiden van dit artikel realiseerde ik me dat ikzelf veertig jaar lichttechniek belichaam. Rond de tijd van de oprichting van de VPT in 1978 stond ik met Improve op een schoolfeest voor het eerst achter een Zero 88 lichttafel met een schakelpaneel voor effecten.
Ik heb in al die jaren dat ik in het vak zit een voorliefde opgevat voor drie lichtregelsystemen: de ARRI Imagine, de Vari-Lite Virtuoso en LAS van e:cue. Mijn drie favorieten showcontrolsystemen? SAM, Medialon en Pharos. Onderling onvergelijkbaar en je moet het zien in het licht van die tijd.
De vijfde editie van Scandlight. Een klein, maar interessant internationaal symposium op het gebied van lichtontwerp in Malmö. Bastiaan Schoof was een van de sprekers en zag Richard Pilbrow live on stage.
Het door de EU voorgenomen verbod op lichtbronnen met een lager rendement dan 85 lumen per watt maakt een eind aan alles wat voor publiek en belichters heilig is. Tenzij een uitzonderingspositie voor de entertainmentsector wordt bedongen.
Geen rook en geen stralen in de lucht. Lichtontwerper Isabel Nielen gebruikt graag lasers, maar dan juist niet op de geijkte manier. “De operator is gewend aan strak en recht, ik wilde organische vormen.”
De meeste bezoekers van de VPT vakmeeting over led in het Singer Theater accepteren dat de overstap naar led onontkoombaar is. Maar vragen zijn er nog volop. Bas Molenveld was erbij aanwezig en noteerde de belangrijkste.
In Zichtlijnen 171 zette theateradviseur Huub Huikeshoven uiteen welke invloed de komst van bewegende ledarmaturen kan hebben op de inrichting van en de werkwijze in theaters. Drie lichtontwerpers reageren.
Bewegende ledspots stel je met behulp van de computer, niet vanaf een lichtbrug. Volgens Huub Huikeshoven gaat dat veel gevolgen hebben. Niet alleen voor onze werkwijze, maar ook voor het ontwerp en de infrastructuur van theatergebouwen.
Met Groot wild plaatste theatergezelschap Afslag Eindhoven deze zomer mens tegenover machine. Een stierengevecht met trucks, boordevol techniek en op afstand bediend. “Het bleek verrassend makkelijk om je de vrachtwagen voor te stellen als een levend wezen.”
Het lichtfestival GLOW in Eindhoven is in tien jaar uitgegroeid tot een groot evenement dat vele duizenden bezoekers trekt. Maar GLOW is ook een onderzoekslaboratorium. Maud Mentink sprak met projectmanager Robbert ten Caten en creative leader van GLOW Next Rombout Frieling over de kunst van het vernieuwen in een technologisch broeinest.
Verlangen naar een ledloze wereld is geen optie meer. Nieuwe producten blijven komen, ontwerpers en technici ontdekken mogelijkheden, directeuren ruiken kostenbesparingen en leveranciers zien een groeimarkt. Een bezoek aan de door de VPT georganiseerde leddag was voor iedere betrokkene bij aankoop of gebruik van ledlicht een nuttige investering.
Het Nationaal Militair Museum in Soesterberg opende 11 december zijn deuren. Hier gaan het Militaire Luchtvaartmuseum Soesterberg en het Legermuseum Delft samen verder. Rapenburg Plaza ontwierp en installeerde alles wat licht geeft en geluid maakt en houdt op afstand in de gaten of het werkt. ‘We moeten uitkijken dat we niet doorslaan.’
Martin Professional heeft een soft lens uitgebracht om de Quantum Wash te optimaliseren voor theater.
In het Parktheater hangt sinds augustus een ledhorizon in de grote zaal. Dankzij een netwerkje en negentig presets kun je de horizon met één kanaal bedienen. Technici Bram den Haan en Paul Vlemmix lichten toe.
Iedereen denkt dat je het milieu vooruit helpt door conventioneel theaterlicht te vervangen door ledlicht. Maar harde gegevens zijn er nauwelijks. In Seattle heeft een theater het energieverbruik van het theaterlicht gedurende een seizoen onderzocht. De conclusies zijn opmerkelijk.
Trajectum Lumen is een theatrale lichtkunstroute in de binnenstad van Utrecht. Op 20 april organiseerde de VPT een activiteit met presentaties door de ontwerpers en een rondwandeling langs de werken.
Via OISTAT was Henk van der Geest de afgelopen jaren bij verschillende activiteiten in China betrokken. Hier deelt hij indrukken en ideeën.
In de maanden rond de jaarwisseling was Amsterdam het decor voor tientallen lichtkunstwerken van toonaangevende kunstenaars en bijzonder aangelichte historische panden, bruggen en boten. Tiedo Wilschut nam voor Zichtlijnen een kijkje achter de schermen van dit nieuwe festival dat Nederland sinds deze winter rijk is en bespreekt drie bijzondere kunstwerken.
Fred Foster is de hoogste baas van ETC, fabrikant van onder meer dimmers en armaturen. Hij roept iedereen in de sector op om te vechten voor de lichtkwaliteit die we de afgelopen decennia hebben weten te bereiken.
De nieuwe tentoonstellingen in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam nemen de bezoeker op interactieve wijze mee op een ontdekkingsreis door de historie van de scheepvaart. Het theatrale karakter van de tentoonstellingen daagde lichtontwerpers Kees van de Lagemaat en Niko van der Klugt uit tot het maken van een innovatief theatraal lichtontwerp gebaseerd op de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van leds.
Coaching van jonge lichtontwerpers is een van de activiteiten van het instituut Lichtontwerpen. Het vijfjarig bestaan is aanleiding voor een gesprek met oprichter Henk van der Geest en coördinator Isabel Nielen.
Philips was de afgelopen maanden in het nieuws met innovatieve projecten zoals de ledverlichting voor De Nachtwacht en lichtkostuums voor de Black Eyed Peas. Lichtontwerper Rogier van der Heide was nauw betrokken bij beide projecten. Hij is sinds maart 2010 Chief Design Officer bij Philips Lighting. Als ontwerper is hij genomineerd voor de Rotterdam Design Prijs 2011.
Op theatertechnisch gebied zou dit jaar wel eens de boeken in kunnen gaan als het begin van een ‘pionierstijd’, aldus hoofd techniek Ronvan Dijk. In het streven naar een duurzamer theater is een groot deel van de op halogeen gebaseerde theaterverlichting vervangen door ledarmaturen. Het beoogde resultaat is een forse besparing op het energieverbruik.
Bij de inrichting van de nieuwe zaal van de Muziektheateracademie van Codarts Hogeschool voor de Kunsten in Rotterdam was duurzaamheid een belangrijk uitgangspunt. De Muziektheateracademie was voorheen gevestigd in een pand aan de Voorschoterlaan. Toen dit verkocht werd was een ruimte gewenst in het hoofdgebouw aan het Rotterdamse Kruisplein. Hier zijn twee bestaande ruimtes samengevoegd om een nieuwe zaal te creëren. Hoofd techniek Gerben van der Weert vertelt.
De winst bij energiezuinig licht valt niet te halen in gewicht, bekabeling of op- en afbouw. Die zijn vergelijkbaar met een conventionele set. De grote winst zit hem in het energieverbruik: het aangesloten vermogen van de conventionele set is 141 kW tegenover de duurzame set 24 kW. Het advies van Hugo van Uum aan gebruikers, theaters, gezelschappen: ‘Start met onderzoek! Weet wat je per productie verbruikt. Onderzoek waar je snel resultaat kunt boeken.
Hoeveel energie kunnen we besparen met nieuwe, energiezuinige armaturen? Hoe goed zijn ze voor het belichten van een voorstelling? Hoe beleeft het publiek dit licht? Wat is het artistieke oordeel? De VPT organiseerde een onderzoeksproject. In dit nummer van Zichtlijnen een samenvatting van de resultaten.
Hoeveel energie kunnen we besparen met nieuwe, energiezuinige armaturen? Hoe goed zijn ze voor het belichten van een voorstelling? Hoe beleeft het publiek dit licht? Wat is het artistieke oordeel? De VPT organiseerde een onderzoeksproject. In dit nummer van Zichtlijnen een samenvatting van de resultaten.
Onderzoek naar energiezuinig licht is meer dan het meten van de lichteigenschappen en stroomverbruik. Uiteindelijk staat of valt alles met het subjectieve oordeel van het publiek, de ontwerpers en de artistieke staf. Daarom stond op 3 november in Rotterdam die subjectieve beleving centraal.
In het vierde en laatste deel van deze serie behandelen Gerben van der Weert en Andi Krijgsman de werking en de praktijk van transparante netwerken en lichtnetwerken. Wat zijn de voor- en nadelen? Hoe ga je er mee om? Waar loop je tegenaan in de praktijk?
De VPT organiseert een groot onderzoek naar de technische neartistieke aspecten van duurzame theaterbelichting. Begin december volgt een symposium. Projectcoördinator Hugo van Uum licht toe.
Op de twee bijdragen in Zichtlijnen 129 en 131 over het gebruik van blauwlicht in de theaters is nog een belangrijke toevoeging mogelijk in hoe onze hersenen zorgen voor adaptatie.
In deel drie van deze serie bespreken Gerben van der Weert en Andi Krijgsman Art-Net en ACN. Art-Net is op dit moment de meest gebruikte manier om DMX over ethernet te versturen. ACN heeft alles in zich in de toekomst een nieuwe standaard te worden.
In het tweede deel van deze serie gaan we dieper in op ethernet. Eerst de hardware, dan de adressering. Het deel over de adressering heeft een hoog ICT-gehalte. Maar weten hoe die adressering werkt is cruciaal voor een goed begrip van ethernet en helpt in de praktijk om fouten te voorkomen en op te lossen.
Lichtontwerper Enrico Bagnoli kent de theaterculturen van Italië, Nederland en België. Hij heeft samengewerkt met Thierry Salmon, Luk Perceval en Guy Cassiers. Geert Sels interviewt hem. ‘Ik kom uit een cultuur waar men op de gekste invallen drijft.’
Op het artikel Blauwlicht onder het mes (Zichtlijnen 129) kwam een reactie van Sanne Cohen, naar aanleiding van haar bevindingen tijdens het schrijven van haar eindexamenscriptie Attentie, werklicht! (OTT Amsterdam, 2002). Sanne merkt op dat het gebruik van blauwlicht mogelijk verklaarbaar is doordat de staafjes en kegeltjes maximale gevoeligheid kennen bij verschillende golflengtes. Echter wij interpreteren dit verschil toch anders.
De toekomst is aan ethernet netwerken, ook in de lichttechniek. De techniek op zichzelf om DMX over ethernet te sturen bestaat al lang. Maar veel theatertechnici zijn huiverig om eraan te beginnen. In samenwerking met Rotterdamsebelichters.nl publiceert
Zichtlijnen daarom deze serie, bedoeld voor iedereen die vertrouwd is met DMX en aan de slag zou willen met DMX over ethernet.
De jonge ontwerper Yvon Muller was de allereerste deelnemer aan het tweejarige coachingstraject van het Instituut Lichtontwerpen. Omdat dit in Nederland een unieke vorm van coaching is, vroeg Zichtlijnen haar om een persoonlijk verslag. Hoe is zij in dat traject gerold, wat zijn haar ervaringen en in welke richting ontwikkelt haar werk zich?
Blauwlicht rond het toneel is een gegeven. Waarom de kleur blauw? Kun je de peertjes zomaar vervangen door ledlicht? Hoe zit het met arbo? Leon van Zuijlen en Koen Koch zetten de hun beschikbare kennis op een rij en stellen vragen.
In de donkere maanden november en december speelde de Veenfabriek de voorstelling Licht is de machine. Het grote thema was utopie. Ook de locatie was groot, een hangar op de voormalige militaire vliegbasis Valkenburg bij Leiden. Beeldend kunstenaar Joost Rekveld en ontwerper Theun Mosk namen de vormgeving en het lichtontwerp voor hun rekening. ‘Een hal als deze is geen bijzondere architectuur die je voorzichtig moet benaderen. Het is gewoon banaal groot.’
De nieuwe 19”-splitter van ELC is voorzien van 2 DMX-ingangen die naar keuze verdeeld kunnen worden naar 8 uitgangen. Voor inbouw in dimmerracks zit er een negende uitgang op de achterzijde.
In de twee vorige nummers ging Coen Jongsma in op de vraag wat bedoeld wordt met digitaal licht en wie verantwoordelijk is voor het beeldmateriaal. Deze keer concentreert hij zich op de vraag wat lichtontwerpers er in de voorstelling mee kunnen doen.
De Vakbeurs Theatertechniek, dit jaar voor de tiende keer georganiseerd, was een succes. Het tweede lustrum werd gevierd in de Scheldehal van Ahoy’ Rotterdam. De Statenhal van het Congresgebouw in Den Haag was niet langer beschikbaar en daar hoeft niemand rouwig om te zijn.
Lezers van Zichtlijnen kennen Michiel van der Zijde als iemand die met kennis en gezag over theaterlicht schrijft. Maar ook voor hem is er ooit een tijd geweest waarin hij niet veel meer wist dan dat je een stekker in een stopcontact moest doen om een lamp te laten branden.
The last PQ of this century offered a forum to the forty-seven countries participating in the exhibition of stage and costume design and the exhibition of theatre architecture, as well as those taking part in the presentation of the various schools.
Het artikel over de verbeteringen aan de PAR leverde nogal wat reacties op. Enkele van deze reacties zijn het vermelden waard.
Het komt me allemaal erg bekend voor. In de jaren tachtig namen belichtingsbedrijven afstand van analoge besturingssystemen met één ader per kanaal en omarmden allerlei meervoudige communicatieprotocollen om de grote hoeveelheden gegevens door te geven die nodig waren om systemen met een dimmer per circuit en de vroege generaties bewegend licht aan te sturen.
In het vorige nummer van Zichtlijnen (41, juni 1995) is bij het artikel ‘Geautomatiseerd licht, de stand van zaken’ van Michiel van der Zijde een afbeelding van de VL5 geplaatst, niet van de VL6.
In studio’s, theaters en disco’s is de belichting uiterst belangrijk. Sommige speciale effecten zijn slechts met speciale belichtingssystemen te bereiken.
Michel van Reyn maakte van 6 september tot 31 december 1989 een studiereis door de Verenigde Staten. Hij liep stage bij een aantal lichtontwerpers en trachtte in de korte tijd die hem ter beschikking stond zo veel mogelijk kennis op te doen van de Amerikaanse werkwijze op het gebied van het lichtontwerpen.
Het belichtershandboek staat nu al drie jaar op stapel en nog steeds worden we geconfronteerd met problemen waardoor publicatie moet worden uitgesteld. Alles leek er een half jaar geleden op, dat we op de komende ledenvergadering in september het boek aan de leden zouden kunnen aanbieden.
Nieuwe dimmerkasten van Strand Lighting
Op de lichtdag in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag op 4 mei j.l. werd naast het hoofprogramma getracht aan te tonen, dat het lichtrendement van nieuwe schijnwerpers, en dan vooral profielschijnwerpers, verhoogd kan worden door ze op een bepaalde manier in gebruik te nemen.
Uitstekend functionerende, 12 jaar oude JEZET-tribune, 200 zitplaatsen, inschuifbaar en verrijdbaar. Vraagprijs f. 19.500,-.
In de Stadsschouwburg is sinds enige tijd de mogelijkheid aanwezig de lichtregelaar af te koppelen en een toegang te maken naar de dimmers voor de lichtregelaar van een bezoekend gezelschap.
Onderstaand artikel is een bewerking van de lezing die Annette de Bock, medewerkster op het bureau van Hans Wolff & Partners, op Showlight ’89 hield. Vertaling Ed Beentjes.
In het eerste deel van dit artikel was de aandacht gericht op de evolutie van de kleurfiltertechnologie, van verleden tot toekomst. In het onderstaande deel worden o.a. de volgende vragen gesteld: Wat onderscheidt het ene merk kleurfilter van het andere? Wat zijn de verschillen in fabricage- en verftechnieken? Is veiligheid een belangrijke zaak? Wat is het verschil tussen hittestabiliteit en hittebestendigheid?
Onderstaand artikel is overgenomen uit Theatre Crafts, april 1989 en is van de hand van Michael S. Eddy. In de volgende Nieuwsbrief zal het tweede deel, ‘Plastic filters voorbij: een toekomstbeeld’ worden geplaatst.
Een van de doelstellingen van de Dr. Anton Philipszaal, een onderdeel van het nieuwe Muziektheater in Den Haag, is de mogelijkheid te hebben de sfeer tijdens een muziekuitvoering met een passende belichting te accentueren.
Door Hans Bus, theatertechnicus in Cultureel Centrum De Vest in Alkmaar, is een nieuwe filterhouder gemaakt voor de veelgebruikte halogeenbak ADB 1001.
Er zijn verschillende lampenfabrikanten die sinds kort een zeer interessante lamp op de markt hebben gebracht. Het betreft een 1200 W. H.M.I.-lamp in een Par 64 behuizing.
Strooilicht op het fond wegwerken. Blackwrap moet de oplossing brengen, maar dan moet het wel blijven zitten. Het Theater Ins Blau in Leiden is overgestapt op ledlicht.
Hoe belicht je een stuk zonder decor? Voor Uit het leven van marionetten haalde Toneelgroep Amsterdam verschillende ledoplossingen uit de kast. “De subtiliteit die we zochten konden we niet met conventioneel licht bereiken.”
Bedankt, binnen enkele minuten ontvangt je een e-mail van ons met daarin een persoonlijke link. Klik op de link om een nieuw wachtwoord op te geven.
