Een galmende 19e-eeuwse katholieke kerk omtoveren tot een modern, veelzijdig theater, kan dat? Met ruim 150 vrijwilligers kregen ze het in Bemmel voor elkaar. Maar daar was wel meer dan één wondertje voor nodig.
Er zijn goede redenen om ingrijpende werkzaamheden buiten het seizoen te plannen. Maar in de praktijk wordt er ook in het seizoen flink aan de installaties gewerkt. Soms omdat het moet, soms omdat het kan. Koen Koch bespreekt drie praktijkgevallen en noteert vijf tips.
De Stadsschouwburg van Utrecht is weer up to date. In een allesomvattende verbouwing werd de Blauwe Zaal een kwart slag gedraaid en de vloer van de grote zaal schuiner gezet. De programmering ging ondertussen gewoon door.
In Den Helder is in een oude havenloods een gloednieuw theater gebouwd, op het terrein van een verlaten scheepswerf. Het betere inpas- en aanpaswerk. Er staat nu een vitaal gebouw op een inspirerende locatie. Eric de Ruijter nam poolshoogte. ‘Aan het resultaat is een grote liefde voor dit soort historische panden af te zien.’
Het was een uitgewoond en onoverzichtelijk theater. Na een in veel opzichten ingrijpende verbouwing kreeg De Lawei een heldere structuur, een nieuwe vlakkevloerzaal en een fonkelend goudgele buitenmuur. ‘Als je er wat langer in rondloopt, stel je vast dat het eigenlijk een kleine stad is.’
De nieuwe Klinker is het eerste regionale theater zonder portaalbrug. Martin Hendriksma sprak met architect Lisette Plouvier van Atelier PRO en hoofd techniek Patrick Binee over de roerige ontstaansgeschiedenis van het Winschoter cultuurhuis. ‘Nergens in Nederland zit je zo dicht op het toneel.’
Het uitzetten van een Europese aanbesteding is een onontkoombare zaak bij nieuwbouw en grote verbouwingen van theaters. Een kluwen van regels en een bron van irritatie voor de betrokken gebruikers en leveranciers. Door de regels te kennen kun je het spel goed spelen. Koen Koch doet verslag van zijn ervaringen en belicht de rol van de betrokken partijen. ‘Podia en leveranciers van theaterinrichting zien zichzelf graag als te bijzonder om onderworpen te worden aan de algemeen geldende regels van aanbesteden.’
Schouwburg Agnietenhof in Tiel dateert uit 1969. Waar andere steden ter vervanging van gedateerde theaters allang nieuwbouw zouden hebben overwogen, koos men in Tiel drie keer voor grondige renovatie. Van het pand is eigenlijk alleen het casco nog in originele staat. ‘Destijds was er geen budget om het echt tot één geheel te maken. Dat is het nu wel.’
Aan het nieuwe gebouw voor poppodium Doornroosje werden stevige eisen gesteld. De studenten die erboven wonen mogen geen last van het geluid hebben en vrachtwagens die er met de neus in gaan, moeten er ook met de neus naar voren weer uit. Leonor Jonker verkende het gebouw en sprak met het hoofd techniek. ‘Geen liftjes en geen getil meer. Dat was onze droom.’
In Scheveningen is in extreem korte tijd een theater gebouwd dat straks het culturele centrum van Den Haag moet worden als de nieuwbouw aan het Spui begint. Ruimte om te bouwen was er genoeg.
Het nieuwe Theater de Stoep in Spijkenisse maakt indruk, zowel van buiten als van binnen. Op 9 oktober was de officiële opening, de VPT was eind september al te gast. ‘We hebben vrijwel alles gekregen wat we wilden,’ zegt hoofd techniek Marcel Veltman.
Het nieuwe TivoliVredenburg is geopend. Erik Mans, facilitair en productiemanager, leidt rond langs concertzalen, goederenliften, foyers met uitzicht over de stad en een indrukwekkende ondergrondse expedieruimte.
Theater Amsterdam is speciaal gebouwd voor Anne. Jim Klinkhamer kijkt ernaar met het oog van de architect.
Een grote verbouwing ketste op het allerlaatste moment af in de gemeenteraad. Maar Theater De Vest is er met beperkte middelen toch in geslaagd om zichzelf opnieuw uit te vinden. Koen Koch sprak met hoofd techniek Martin Lürsen.
In het centrum van Boekarest wordt een nieuw operettetheater gebouwd. Ontwerp en uitvoering zijn in handen van Trekwerk, theatertechnisch bedrijf uit Weesp.
De toneeltoren is tien meter hoger, de hijsinstallatie is nieuw en er valt daglicht op het toneel, dat een flink stuk groter is geworden. De schouwburg in Amstelveen kan er voorlopig weer tegen. Het technisch team nam zelf ontwerp en bouwtoezicht voor zijn rekening en koos voor een traditionele rollenzolder. ‘Waarom zou je op je knieën moeten zitten voor onderhoud?’
Het Decoratelier van De Nederlandse Opera en Het Nationale Ballet heeft een grote renovatie achter de rug. Zichtlijnen schreef eerder over de plannen in 2006 en keert nu terug om het resultaat te zien. Hoofd Decoratelier Rolf Hauser geeft een rondleiding.
In het Speelhuis wordt gebruik gemaakt van het BaOpt-systeem, uitgevonden door de Duitser Albert Bauer. Hij bestudeerde natuurlijke processen in de bergen en heeft geprobeerd om die na te bootsen met software. Het resultaat is dat hij traditionele regeltechniek heeft weten te vervangen door programmatuur.
Na een halfjaartje proefdraaien is de Nieuwe Kolk in Assen eind september officieel geopend. Robert Baaij ging kijken en sprak met theateradviseur en technici.
In het vorige nummer beschreef Gerbrand Borgdorff de bijzondere historie van Schouwburg Kunstmin in Dordrecht. In dit artikel bespreekt hij de huidige renovatie.
Zes culturele instellingen hebben onderdak gevonden in de voormalige elektriciteitsfabriek van Dordrecht. ‘Voor de medewerkers lijkt het mij een geweldige plek om te werken.’
Ziggo Dome in Amsterdam-Zuidoost is op 24 juni geopend met een concert van Marco Borsato. Van binnen is het een flexibel in te richten Black Box met plek voor 17.000 toeschouwers, van buiten één groot projectievlak voor videobeelden en teksten om concerten aan te kondigen. De reacties tot nu toe zijn positief, zowel over het geluid als de sfeer.
Met de ECI Cultuurfabriek in Roermond is de Euregio sinds september 2012 een uniek cultureel centrum rijker. Na een half jaar finetunen was op 6 april de officiële opening van het multifunctionele gebouw. Manager Xander Dohmen: ‘The sky is the limit.’
Hoe kom je zoveel mogelijk te weten over jeugdcircus, de circuswereld en vooral het nieuwe theater van Circus Elleboog in Amsterdam West? Dat doe je door tweeëneenhalf uur met Bert Wils te gaan praten, facilitair manager en bouwcoördinator van Elleboog, dat al ruim 60 jaar cursussen en voorstellingen organiseert.
Op 1 november 2012 werd Theater Sneek officieel geopend door Koningin Beatrix. Een bijzonder theater, zowel van buiten als van binnen.
Assen heeft decennia gediscussieerd over de vervanging van theater De Kolk, totdat in 2000 uiteindelijk het besluit viel. Niet alleen zou het theater vervangen worden, maar op de plaats van De Kolk moest een multifunctioneel gebouw komen met een samenballing van functies: twee theaterzalen met respectievelijk 850 en 250 plaatsen en alle daarbij behorende voorzieningen, vijf bioscoopzalen, een bibliotheek, horecavoorzieningen, het Centrum voor Beeldende Kunst, foyers, woningen, een fietsenstalling, een parkeergarage voor 500 auto’s, een ruimte voor Biblionet en commerciële kantoren.
De Kom in Nieuwegein gaat half september officieel open. Thijs Gennissen ging tijdens de bouwfase op bezoek en sprak met de direct betrokkenen.
Dit tiende en laatste deel gaat over de theatertechnische installaties, die ook in het bouwproces merendeels als een van de laatste aan de beurt zijn.
De Kleine Komedie is een van de oudste en bekendste theaters van Amsterdam. Het ‘verhokte theater’ werd in 2011 in vijf maanden volledig gestript en opnieuw afgewerkt. In oktober ging De Kleine Komedie weer open om zijn 225-jarig bestaan te vieren. Hieronder de visie van architectenbureau Denieuwegeneratie en van cabaretier Jeroen van Merwijk.
Het einde van de bouwperiode nadert en het theater wordt in gebruik genomen. Een spannend moment voor de gebruikers en een periode waarin veel mis kan gaan. De werkgroep sprak met Coen Bais, directeur van Poppodium Metropool in Hengelo en Marco Hartendorf, voormalig hoofd techniek van het DeLaMar Theater in Amsterdam. Zij vertellen over hun ervaringen bij de oplevering.
Tot nu toe ging deze serie over het voornemen om een nieuw theater te bouwen, over het ontwerp en de aanbesteding. Maar er stond nog geen steen op de andere. In deel 8 komt daar verandering in.
For the Dutch exhibit at the PQ 2011 the architects of Oistat Netherlands have chosen one project by Jonkman Klinkhamer Architects: the extension and renovation of the Stadsschouwburg Amsterdam and pop music stage the Melkweg. The exhibit focuses on how the old and new buildings in the middle of Amsterdam have been harmonized, on the multifunctional character of the centre that has emerged, and on the interaction and connection with the urban environment.
Het definitief ontwerp is klaar en goedgekeurd, nu kunnen we beginnen met de bouwvoorbereiding. We gaan de besteksfase in en de aanbesteding voorbereiden. De werkgroep heeft drie gasten uitgenodigd om hier meer over te vertellen en om duidelijk te maken wat een opdrachtgever kan doen om een goede en geschikte aannemer te vinden. Projectmanager en aanbestedingsadviseur Lian Thé, projectmanager en huisvestingsadviseur Johan van Aalten en hoofdopzichter Wim van Lienden delen hun ervaringen.
In dit zesde deel van de serie staat de gebruiker centraal. De Werkgroep Theatergebouwen nodigde Hugo van Hulst, hoofd techniek van de Stadsschouwburg Amsterdam, uit om te vertellen over zijn ervaringen bij het in gebruik nemen van de Rabozaal en de valkuilen die je als gebruiker beter kunt ontlopen.
Het ontwerpteam van ons nieuwe theater is bezig. Dat duurt wel een paar maanden en dat geeft ons de tijd om na te denken over de bouworganisatie. De werkgroep Theatergebouwen nodigde hiervoor twee gasten uit, de heren Hans Verheijdt en Wybren Bruinsma van respectievelijk DHV en DVP.
Deel vier van deze serie gaat over het ontwerp. Maar eerst: wie ontwerpt wat? Waar start je het ontwerp? En hoe kom je tot de beste zaalvorm?
Openhartig beschrijft Hugo van Hulst, hoofd techniek van de Stadsschouwburg Amsterdam, het eerste jaar in de nieuwe Rabozaal. Door de ogen van de afdeling theatertechniek kijkt hij naar de extreem drukke inwerkperiode, de samenwerking met Toneelgroep Amsterdam en de Melkweg, en de plussen en minnen van deze unieke zaal die zowel lijsttoneel, vlakkevloerzaal als poppodium kan zijn.
Deel drie van deze serie gaat over het samenstellen van het ontwerpteam. Wie zitten er in het team? Hoe stel je het samen? Wat geeft de doorslag bij de te maken keuzes?
In het tweede deel van de serie over het bouwen van een theater kijkt Gerbrand Borgdorff namens de Werkgroep Theatergebouwen naar het programma van eisen. Waar is dat voor nodig en aan welke eisen moet dat programma van eisen zelf voldo
Als je een nieuw theater bouwt, wat voor gebouw moet het dan worden? Wat is de beste plek? Wat wil je in dat theater gaan doen? Welke factoren bepalen of het een goed theater wordt? Over deze en andere vragen publiceert Zichtlijnen in samenwerking met de Werkgroep Theatergebouwen een serie artikelen. Dit is het eerste deel.
Herman Finkers speelde dit voorjaar de laatste voorstelling in de Twentse Schouwburg. De voormalige schouwburg staat nu te koop terwijl elders in de stad de eerste voorstellingen hebben plaatsgevonden in het gloednieuwe Nationale Muziekkwartier, kosten 45 miljoen.
De Koninklijke Schouwburg in Den Haag is een eerbiedwaardig monument. De ingrijpende opknapbeurt die het theater dit jaar ondergaat moet zorgen dat deze nestor onder de Nederlandse theaters weer gezond wordt, klaar voor de eenentwintigste eeuw. Bij een dergelijke verbouwing hoort vanzelfsprekend een heftige discussie over wat er behouden moet worden en wat kan worden vernieuwd. Deze aflevering van de serie over de Haagse schouwburg schetst de discussie over restauratie versus renovatie tegen de achtergrond van de geschiedenis van het gebouw.
Op 30 november 1992 werd de leden van de Vereniging voor Podiumtechnologie de mogelijkheid geboden het theater van het nieuwe cultureelcentrum De Meerse in Hoofddorp te bezoeken.
Rotterdam heeft het vier jaar zonder Stadsschouwburg moeten stellen. De nieuw te bouwen schouwburg zou op dezelfde plaats moeten komen aan het grote Schouwburgplein, centraal in de stad. De noodschouwburg sloot definitief in juni 1984.
De Stadsschouwburg in Utrecht, van de architect Dudok, werd in 1941 geopend. In het gedenkboek van 1954 over Dudok treft men de schouwburg in de reeks van bouwwerken aan tussen het crematorium van Westerveld en het kantoorgebouw van de Hoogovens in Velsen.
Vorig jaar nog dreigde De Kleine Komedie het slachtoffer te worden van de bezuinigingsdrift van de gemeente Amsterdam.
Op uitnodiging van AS, het Franse theatertechnische tijdschrift, kon ik tijdens de SIEL een bezoek brengen aan de in aanbouw zijnde Opéra Bastille in Parijs. Een – zeker naar Nederlandse maatstaven – geldverslindend project, waar de Franse politiek zich geheel en al meester van heeft gemaakt.
De Heilige Maagdkerk, die werd voltooid in 1829, mag een typerend voorbeeld worden genoemd van de ‘waterstaatskerk’. Het is een in neoclassicistische stijl uitgevoerde hallenkerk, sober en functioneel van opbouw, mooi van verhoudingen en sfeer.
‘Het functioneert allemaal zoals we verwacht hadden. Theatertechnische aanpassingen zijn niet nodig gebleken.’ Joop Caboort, hoofd van de technische dienst van het Nederlands Dans Theater en het Danstheater aan ’t Spui, is nog even enthousiast over de voorzieningen als bij de opening van het eigen onderkomen van het Nederlands Dans Theater, nu bijna anderhalf jaar geleden.
In Veenendaal is begin dit jaar een nieuw theater geopend, waarvoor in 1982 een besloten prijsvraag was uitgeschreven. Veenendaal kreeg als groeiende gemeente behoefte aan grotere accommodatie voor theateruitvoeringen.
Aansluitingen voor alles in het nieuwe theater van Singer Laren. Maar ook onversterkt is de spraakverstaanbaarheid tot onder de balkons prima in orde. Rebecca van Vuure sprak met het hoofd techniek en de adviseur.
Een bezoek van de Arbeidsinspectie voorkwam nog net op tijd dat er een handmatig te bedienen trekkenwand werd geïnstalleerd - het is een elektrische geworden. Ook in andere opzichten voldoet de vernieuwde Haagse Schouwburg nu aan moderne eisen. De technici hadden ieder hun verlanglijstje en ze zijn blij dat een groot deel van hun wensen bleek te kunnen worden ingewilligd, ondanks alle beperkingen die een historisch monument nu eenmaal oplegt. Hoe dat gelukt is wordt door Renate Meijer beschreven in deze aflevering van haar serie artikelen over dit veelomvattende renovatieproces.
Per 1 januari 1997 is de Haagse Koninklijke Schouwburg verzelfstandigd. Op dezelfde dag sloten de deuren van het theater voor een belangrijke renovatie. Zichtlijnen volgt in een reeks artikelen deze operatie op de voet. Dit keer gaat de aandacht uit naar de reorganisatie van het theaterbedrijf tijdens de sluiting.
Bedankt, binnen enkele minuten ontvangt je een e-mail van ons met daarin een persoonlijke link. Klik op de link om een nieuw wachtwoord op te geven.
