Het praktikabelblad heeft een lang, roemrijk, maar ook berucht verleden. Hoe lang al niet worden mensen toegesproken vanaf een verhoging?
Hoe fantastisch is het niet om op het erepodium te staan en een prijs in ontvangst te nemen? Maar hoe ergerlijk is het niet wanneer bij elke stap een venijnig gekraak wordt gehoord in een stille scène?
Onze voorvaderen waren al bezig het praktikabelblad te perfectioneren. Het eerste praktikabelblad waarmee ik te maken kreeg was gemaakt van opgeklampte vloerdelen van 20mm dik, en behoorlijk zwaar. Maar altijd lichter nog dan een aantal brokken steen of wat bomen. De bedoeling was dat bladen lang meegingen. Daarom waren klampen erop geschroefd en de hoeken voorzien van metalen beschermingsstrippen. (afbeelding 1)
Ondanks dit ‘gewichtige’ blad mocht ik nog van geluk spreken niet in Duitsland geboren te zijn, want de bladen zij daar over het algemeen 25mm dik. Voorschrift is voorschrift.
Multiplex
Het kraken van deze bladen was niet van de lucht. Eigenlijk had dat kraken wel degelijk met de lucht te maken. De vochtigheidsgraad van de lucht bepaalde of het blad droog was of wat vocht in zich had. Dit vormde vaak het verschil tussen wel of niet kraken. Maar er waren ook nog andere oorzaken van het kraken: ruimte tussen messing en groef, een kromgetrokken bladdeel, of de klamp die langs de kooi schuurde. Oplossingen om dit kraken weg te krijgen: water, spijkers, bierviltjes of wiggen. Veelal zonder het gewenste resultaat.
Vervolgens kwam het multiplex in ruime mate voorhanden, een aanmerkelijk beter materiaal. De hoekverstevigingen waren niet meer nodig, en de klampen werden soms klosjes in de hoeken. (afbeelding 2) Het vervangen van de klampen door klosjes kon het geluid verminderen. Men dient zich wel te realiseren dat de klamp onder het blad zit om de dubbele klapkooi onder het blad opengevouwen te houden.
Het kraken werd beduidend minder. Hiervoor in de plaats kwam het ‘knerpen’. Twee bladen die langs elkaar schoven en een erbarmelijk geluid maakten. Met behulp van een enkele spijker die je er tussen liet zakken was dit geluid meestal verholpen. Een enkele keer werd er nog een spijker of schroef gegrepen. Wat wel bleef was de holle klank wanneer er op het praktikabel gelopen werd. Daarom werd teruggegrepen naar de bekleding van de bladen met een dun laagje schuimplastic, afgespannen met jute. Een lelijk beeld bleef over, want je zag de indeling van het vloerenpatroon in het toneelbeeld. Uiteraard werd dit als storend ervaren. (afbeelding 3)
Ondertapijt
Daarbij was het holle geluid niet geheel verholpen. Het wegnemen van dat effect kwam pas, toen iemand het idee kreeg de onderzijde van de bladen van ondertapijt te voorzien. (Zonde om iets ergens op te maken, en het kost nog geld ook.) Men was pas overtuigd, wanneer men het resultaat zelf waarnam. (afbeelding 4)
Even uitleggen: het bekleden van de bladen aan de onderkant zorgt ervoor dat er één klankbodem geëlimineerd wordt. Hierdoor verdwijnt de holle klank. Uiteraard is het mogelijk de toneelvloer te bekleden met ondertapijt, waardoor hetzelfde effect ontstaat. Voordeel is dan dat kleine oneffenheden in de vloer gelijk weggenomen worden. De praktikabels staan ook nog steviger.
Tempex
Ondertussen zaten de uitvinders niet stil. Het hardschuim, beter bekend als tempex, deed zijn intrede. Er werd een blad geconstrueerd van latten met daartussen tempex, de onder- en bovenkant werden bekleed met triplex. Het blad kraakte niet, was wel wat dik (ongeveer 4cm), en klonk niet hol vanwege zijn massa. Het gewicht was niet veel minder dan van een multiplexblad. Het was een arbeidsintensief karwei om het te maken, reden waarom deze vorm nooit goed toegepast is, totdat er een verbetering kwam in de lijmtechnieken. De bladen werden nu niet meer gespijkerd, maar dezelfde constructie werd met behulp van lijm onder grote druk op elkaar geperst. Door deze constructie konden de latten dunner worden, en hoefden er bovendien minder van te worden gebruikt. Het resultaat was een blad met grote draagkracht, dat zelfs, zonder extra ondersteuning, bruikbaar was bij een niet te grote overspanning. (afbeelding 5)
Wanneer het blad lang en smal uitgevoerd werd, boog hij het belopen behoorlijk door, maar brak niet. Gees Linnebank en Wim van der Grijn hebben als Heer Puntilla en zijn knecht Matti met dergelijke bladen een fantastische beklimming van de Hatelmaberg gemaakt.
Het probleem bij dergelijke bladen is het aanmaken. Men dient te beschikken over een grote pers. Wanneer je uiteindelijk een bedrijf gevonden hebt met een dergelijke pers, is dat meestal eenmalig. Kennelijk zijn de bedrijfslasten zo hoog, dat het bedrijf het niet kan bolwerken. Dit is althans mijn ervaring bij drie zoektochten.
Nieuwe materialen
Er hebben zich weer twee nieuwe materialen aangediend. Het ene is honingraatkarton dat een verstevigingslat rondom behoeft. De toplaag is niet bestand tegen naaldhakken, maar welk materiaal is dat eigenlijk wel? Een los erop te leggen laag triplex beschermt voldoende, en hier is ook de structuur van elke willekeurige vloer op te maken, zonder dat je daarmee de bladen naar de knoppen helpt. De maximale afmetingen zijn 150 x 300cm. Afhankelijk van de dikte heeft het materiaal een grote draagkracht. Er is nog geen ervaring opgedaan met de temperatuurverschillen waaraan decors worden blootgesteld.
Het andere materiaal heeft ook de honingraat als basis voor de constructie, nu echter van aluminium. De onder- en bovenlaag zijn ook van aluminium. Superlicht dus, handzaam, stevig, een massief geluid, grote draagkracht: allemaal pluspunten. Het enige nadeel is misschien de prijsstelling. Het plezier van het werken met dit materiaal compenseert echter heel veel. (afbeelding 6)
Een definitieve oplossing is dus niet gevonden. Dat kan ook moeilijk door het brede toepassingsgebied van het praktikabelblad. Het blijkt echter dat er steeds weer nieuwe alternatieven voorhanden komen die het uitproberen waard zijn. Bereik je hiermee het optimale effect niet, dan blijkt meestal dat je door de toepassing op een ander idee bent gekomen. En dit kan je weer verder helpen bij je speurtocht door theaterland.
Voor meer informatie:
Multiplexbladen:
De verschillende decorateliers en timmerbedrijven.
Honingraatkarton:
Besin B.V.
Herderlaan 4
3851 BD Ermelo
Tel. 03417-58164
Aluminium honingraatbladen:
Beyne B.V.
Spaklerweg 32
1096 BA Amsterdam
Tel. 020-923411
Fax 020-928484
Bedankt, binnen enkele minuten ontvangt je een e-mail van ons met daarin een persoonlijke link. Klik op de link om een nieuw wachtwoord op te geven.
