Bovenstaande overweging blijkt weer actueel te worden gezien de reacties op het artikel van Jan Kramer in Zichtlijn 10 over de nieuwbouw aan het Vrijthof in Maastricht.
De mening van Frits van den Haspel in deze is in ieder geval kort en definitief: een gebouw zonder rollenzolder geeft nu al problemen, en die zullen in de toekomst alleen maar groter worden. Een rollenzolder is dus noodzakelijk. Hieronder volgt een uitgebreidere motivatie van deze stelling.
Wat is een rollenzolder?
Voor diegenen die dit niet weten een korte uiteenzetting. De rollenzolder is de ruimte boven in de toneeltoren waar de omloopwielen bevestigd zijn waarlangs de staaldraden van de trekken geleid worden. De ruimte is beloopbaar en heeft daardoor een hoogte van ongeveer twee meter. De oppervlakte van de rollenzolder is zo groot als die van de toneeltoren.
Waarom een rollenzolder?
Het gebruik van zware constructies (wanden bijvoorbeeld) van 500 kg. of meer zijn vandaag de dag in theatervoorstellingen geen uitzondering meer. Zeker bij het inhangen van deze decordelen in de trekken ontstaan er niet zelden complicaties. Wordt een wand schuin over het toneel in verschillende trekken opgehangen, dan zal hij zeker schommelen bij het omhooggaan, met als consequentie dat het gewicht zich onregelmatig over de trekken verplaatst. Deze gewichtsverplaatsingen veroorzaken nog meer ongecontroleerde bewegingen. Een oplossing hiervoor is de mogelijkheid dergelijke constructies in kettinglieren te hangen, die op hun beurt aan de trekken zijn bevestigd. De trekken gaan omhoog en blijven daar ook, de kettinglieren doen de rest van het werk. Het nadeel hiervan is dat niemand precies weet wat de puntbelasting van een trek is. Dus bij het bepalen van de puntbelasting die de kettingtakel uitoefent op de trek is er geen exact gegeven voorhanden wat die belasting mag zijn.
Het beste en veiligste is dan natuurlijk ook de kettingtakels op de rollenzolder te brengen, deze recht boven de plek op te stellen waar ze nodig zijn, en ze aan de constructie te bevestigen. Hier is de noodzaak van een rollenzolder dus duidelijk aanwijsbaar.
Verantwoordelijkheden
Natuurlijk bestaat er de mogelijkheid kettingtakels aan de zolder van een gebouw waar geen rollenzolder is te bevestigen en er een constructie mee op te trekken. De riggers komen dan vaak boven met behulp van de aanwezige trekken.
De vraag is alleen wie er verantwoordelijk is, als er met één van deze mensen iets gebeurt bij het inhangen of eruit halen. In eerste instantie zal men de verantwoordelijkheid bij de persoon zelf willen leggen: hij wist immers de gevaren?
Niets is echter minder waar. De werkgever is verplicht adequate veiligheidsmaatregelen te nemen. Laat hij dit na dan kan een gedupeerde werknemer verhaal halen. In de praktijk hoort dus de werkgever van bijvoorbeeld een gezelschap vooraf te controleren hoe het met de veiligheid in een te bespelen theater is gesteld.
Het omgekeerde ten aanzien van decors en effecten geldt natuurlijk ook. Wellicht geeft een ander aanleiding de contracten op dit punt tussen de partijen, theater en gezelschap, opnieuw te bezien.
Bruggen
In theatervoorstellingen worden vandaag de dag ook steeds vaker bruggen gebruikt, waarover mensen (acteurs) hun entrees en exits maken. Deze bruggen zij bij het inhangen slechts zelden deugdelijk verankerd. Voor de portaalbrug evenwel wordt een zekerheid gehanteerd die overeenkomt met die van een hangsteiger.
Het getuigt van een reële benadering wanneer voor een ingehangen brug in de trekken met een aansluiting naar de zijbrug hetzelfde zou gelden. Het verbinden van een dergelijke brug met de rollenzolder lijkt dan ook de aangewezen weg een gelijkwaardige zekerheid te verkrijgen. In ieder geval dient rekening gehouden te worden met de mogelijkheid.
Andere mogelijkheden
Allereerst blijkt er werklicht in de toneeltoren mogelijk te zijn. Er kan hiermee tot bovenin gekeken worden, bijvoorbeeld in het geval van calamiteiten: er kan een decorvak vastgelopen zijn, een doek ergens aan vastgehaakt, kortom, je kunt zien wat je doet. Ook vaak nog tijdens de voorstelling.
Over het fenomeen ‘kroonlijn’ spreekt men tegenwoordig niet meer. Maar met behulp van een aantal punttrekken zou het ophangen van kettingtakels tot het verleden kunnen behoren. Punttrekken zijn alleen te installeren wanneer er een rollenzolder aanwezig is.
Een andere mogelijkheid bij aanwezigheid van een rollenzolder is het inhangen van “zin en onzin” (zoals effecten, lichtbronnen, afstoppingsdelen), onafhankelijk van de bestaande trekken. Overal in de wereld kom je dergelijke toepassingen tegen. Het aantal toepassingen stijgt naarmate de voorstellingen meer in serie staan of regelmatig terugkomen in een vast theater.
Inspectie en onderhoud
Naast bovengenoemde aspecten pleiten ook inspectie en onderhoud in het voordeel van de rollenzolder. Inspectie wordt regelmatig door het personeel gedaan. Onderhoud wordt in veel gevallen uitbesteed. In het geval er geen rollenzolder aanwezig is is inspectie betrekkelijk simpel: staande op de hoogste zijbrug is vrijwel de gehele lengte van de staalkabels te overzien. De omloopwielen zijn evenwel onbereikbaar.
Met onderhoud en reparaties wordt het aanzienlijk moeilijker. Om alles goed na te kijken en/of staalkabels te vervangen is het plaatsen van een steiger of hoogwerker onvermijdelijk. Dit is een tijdrovend en kostenverhogend aspect. De vraag is of de besparing op de bouwsom van een gebouw dat gemiddeld 50 jaar moet functioneren opweegt tegen dit kostenverhogende en tijdrovende aspect.
Conclusie
De huidige trend theaters te bouwen zonder rollenzolders stemt tot somberheid en moet als gevaarlijk worden beschouwd. Er zijn weliswaar nog geen ongelukken gebeurd, en van de Nederlandse technicus mag verwacht worden dat hij goed uitkijkt.
Aan de andere kant constateren we dat de complexiteit van decorconstructies in theaterproducties toeneemt, alsmede het gewicht ervan. Dat maakt het noodzakelijk theaters te bouwen mét rollenzolders.
Theaters worden gebouwd om er kunst in te bedrijven, en met kunst is het zo deze zich blijft ontwikkelen. Het zou een slechte zaak zijn als deze ontwikkeling zou worden geremd door de afwezigheid van een rollenzolder, een naar verhouding klein maar belangrijk onderdeel van een theater.
Bedankt, binnen enkele minuten ontvangt je een e-mail van ons met daarin een persoonlijke link. Klik op de link om een nieuw wachtwoord op te geven.
