In het eerste deel van dit artikel was de aandacht gericht op de evolutie van de kleurfiltertechnologie, van verleden tot toekomst. In het onderstaande deel worden o.a. de volgende vragen gesteld: Wat onderscheidt het ene merk kleurfilter van het andere? Wat zijn de verschillen in fabricage- en verftechnieken? Is veiligheid een belangrijke zaak? Wat is het verschil tussen hittestabiliteit en hittebestendigheid?
De technologie van kleur in licht verandert de laatste tijd vrij snel en nieuwere technologieën wachten op het zijtoneel, klaar om hun eigen plekje in de belichtingswereld te veroveren.
Dichroics
Dichroics behoren tot de allernieuwste technologieën die misschien zullen leiden tot nieuwe methoden in het verkleuren van licht. Andere nieuwe processen bevatten elektronische kleurvermenging, en speciaal gelakte glazen filters die kleuren opleveren met een lange levensduur en die ook de ultraviolet-band blokkeren.
Dichroics worden pas sinds kort in theaterschijnwerpers toegepast. Voorbeelden zijn Vari*Lite in de rock ’n roll en Colorpro in het Amerikaanse clubcircuit. Nieuwe merken zijn aan het verschijnen, zoals de serie 17 filters van Dichrolight van Balzers.
Aan het einde van de veertiger jaren was Balzers een van de eersten die een dunne film ontwikkelde op basis van dichroics. Weliswaar werd de technologie al jaren toegepast in de fotografie en de luchtvaart, in de theaterwereld zijn dichroics een betrekkelijke nieuwkomer. Dichroics zijn ook – althans in de theaterwereld – omhuld in een zeker mysterie. Voorlopig vormen ze geen serieuze concurrent voor de plastic kleurenmedia, vanwege de hoge productiekosten. Maar dat hoeft niet altijd zo te blijven.
De voornaamste voordelen van dichroics boven plastic filters zijn hun vermogen zuivere kleuren te produceren, hun hoge transmissieniveau in de geselecteerde kleur en hun hoge hitte- en verkleuringsbestendigheid. Een traditionele blauwe filter laat hooguit 45% van het licht door, terwijl een dichroic van dezelfde kleur meer dan 90% doorlaat. Dichroics selecteren en verzenden de gewenste kleurengolflengte en reflecteren de ongewenste golflengtes met een minimum aan absorptie. Plastic filters absorberen het licht dat zij niet verzenden. Er vindt bijna geen absorptie plaats in glazen dichroicfilters.
Dichroicfilters zijn een product van de vacuumwetenschap, een proces dat bekend werd als dunne filmtechnologie. De grootste kosten van dichroics filters worden niet veroorzaakt door de materialen maar door de hoge kosten van de productiefaciliteiten die nodig zijn om ze te fabriceren. De soms 30 ultradunne diëlectrische lagen moeten in een vacuum worden aangebracht. De dikte van een laag is zo’n 1/10.000 van een millimeter, oftewel gelijk aan een golflengte van licht. Het materiaal voor de fineerlaag wordt meestal door middel van verhitting verdampt en in een vacuum op het glas aangebracht.
Liquid crystal
Electronische kleurvermenging is een nieuwe ontwikkeling die uit de technologie van ‘liquid crystal’ voortkomt. Artifex™ Corporation heeft een solid-state electronische kleurenfilter ontwikkeld die zij Crystal Color™ noemt. Voorheen werd liquid crystal-technologie gebruikt bij een diffuser/fader voor volgspots. Crystal Color™ is een samenvoeging van de vroegere diffusiemethode en dichroics of diepgeverfde polycarbonaat kleuren om een serie kleuren te vermengen.
Het systeem gebruikt een standaard liquid crystal cel, die dichroic- of polyesterkleur heeft, samen met een RGB kleurvermengingscircuit waarmee het apparaat de kleuren regelt. Het apparaat snijdt de lichtstraal in drie primaire kleuren, scant de kleuren en mengt ze naar wens van de lichtontwerper. Het systeem is ontworpen voor gebruik in eenvoudige apparaten als de PAR 64 en produceert geen sterke, scherp afgesneden lichtbundels.
Het systeem scant door het grootste deel van het zichtbare spectrum met een standaard 0 – 10vDC signaal om de kleurveranderingen te controleren. Het begint aan één zijde van het spectrum op 0v, verandert de kleur van de lichtstraal evenredig met het oplopen van het voltage, en eindigt bij wit op 10v. Omdat er geen bewegende delen zijn, treedt er geen vertraging op bij kleurverandering zoals bij ‘scrollers’ – en het apparaat is stil.
Om de hitte van de lamp uit de kleur te weerhouden gebruikt het systeem een speciaal schild dat de infrarode band blokkeert op rond de 700 nanometer. Licht boven 700 nanometer is zuivere hitte-energie, en door dit uit te schakelen wordt vervaging van de kleur vermeden.
Glasfilters
Een derde ontwikkeling in kleurentechnologie komt van Special FX Lighting: een proces waarbij glazen filters worden gelakt zodat zij met plastic filters overeenkomen, de ultraviolet (UV) band blokkeren en de infrarood band afleiden. De filters zijn ontworpen voor effecten: kleurencorrectie, UV-absorptie, afleiding van infrarood, temperatuurverandering of een combinatie hiervan. Het proces bevat het aanbrengen van een laag pigmenten en metalen op glazenfilters die bepaalde golflengtes van licht absorberen. Hierdoor wordt de spectrale opbrengst van de lichtbronnen veranderd.
Special FX heeft dit proces gebruikt om – samen met de Getty Conservation Institute – een filter te ontwikkelen dat 5% van de UV in lichtbronnen blokkeert, terwijl de overige 95% van het licht doorgelaten wordt. De UV in licht kan vervaging van kleur veroorzaken, hout donker maken en textielen afbreken. De filter is ontworpen voor gebruik in musea en historische exposities.
En wat voor nieuwe technologieën staan ons in de toekomst te wachten? Zullen de ontwikkelingen in lichtapparaten veranderingen in kleurenfiltertechnologie blijven eisen? Er zal nog veel moeten gebeuren voordat dichroics betaalbaar worden voor theater. Maar in bijvoorbeeld de rock ’n roll en architectuur, waar geld niet zo’n rol speelt, zouden dichroics binnenkort een leidende positie kunnen gaan innemen. Ondertussen hebben de huidige fabrikanten van plastic filters een hoop werk voor de boeg: het verlengen van de levensduur en het experimenteren met nieuwe kleuren en soorten hars. Het ziet er naar uit dat de onmiddellijke toekomst aan de plastic filters behoort. Deze leveren voorlopig het beste waar voor hun geld.
© 1989 Theatre Crafts Associates
Bedankt, binnen enkele minuten ontvangt je een e-mail van ons met daarin een persoonlijke link. Klik op de link om een nieuw wachtwoord op te geven.
