Het maken van speciale effecten leidt vaak tot ergernis maar ook soms tot een mooi resultaat, dankzij de vele pogingen die ondernomen worden. In dit artikel zullen we proberen uit te leggen hoe we regen redelijk natuurgetrouw na kunnen bootsen.
De gieter of een buis met gaatjes?
Niet natuurgetrouw, maar wel vochtig is het hanteren van een gieter boven de plaats des onheils. De gieter kan echter slecht geregeld worden, geeft geen druk en raakt snel leeg. Soms is ook de plaats waar het moet regenen met een gieter niet bereikbaar.
Na een eerste proefneming is het gietereffect voor velen reden genoeg om naar de buis met gaatjes te grijpen. Aangesloten op de waterleiding heeft het water voldoende druk en raakt niet snel op. Een probleem dat zich aan begin een eind van de regenbui voordoet is de onregelmatige gang van het water langs de gaatjes. Hierdoor begint de regenbui links of rechts en verspreidt zich langzaam over de breedte. Helemaal storend is dit wanneer een miezerig buitje de wens is. Het effect van een minutenlang nadruppelende buis brengt sommige regisseurs tot razernij.
Het is een misvatting te denken dat de douche waaronder wij allen wel eens staan als toneeleffect een regenbui zou kunnen suggereren.
De grote fout die door iedereen, en dus ook door ons, in het beginstadium gemaakt wordt is de gedachte dat regen altijd naar beneden valt. Dat zullen we niet bestrijden: stijgende regen zou het volgende wereldwonder zijn. Wat bedoeld wordt is, dat je een veel betere controle hebt over begin en eind van de bui wanneer je het water omhoog laat spuiten. Enig afschot bij het ophangen van de buis wil ook nog wel eens helpen.
Waterventielen
Deze wijsheden worden je moeiteloos aangereikt als je met tuinders gaat praten. Deze mensen hebben veel ervaring in het gelijkmatig verspreiden van water over hun producten.
Het is dan ook om die reden dat we van de buis met gaatjes overgestapt zijn op de waterventielen uit de kassenbouw. Deze ventielen zijn verkrijgbaar met diverse doorlaatdiameters en worden simpel in een plastic buis geschroefd. Het water gaat ook hier naar boven, door het ventiel en wordt tegen een hoedje gespoten dat voor de verspreiding zorgt. Een systeem dat voor sommige regenbuien goed toepasbaar is. Kosten bijna nihil.
Omdat we in Nederland nogal hard water hebben, is het aan te raden een filter in de watertoevoer te plaatsen. Deze filters zijn in alle maten en vormen te krijgen, zodat ze zelfs in de buis ingebouwd kunnen worden. Als je met dit systeem een motregen wilt creëren, zul je merken dat, als de druk te laag wordt, het water zich niet meer verspreidt maar grote druppels of straaltjes vormt.
Dit is tegen te gaan door bijvoorbeeld in het filter een stukje zeep te stoppen teneinde zo de cohesie van het water te verhinderen. Na veel experimenteren kwam “glanszeep”, in cafés gebruikt om glazen mee te spoelen, als meest geschikte soort zeep uit de bus.
Een afgeleide vorm van de eerder genoemde buis is een aantal buizen evenwijdig aan elkaar. Nu van koper en met veel kleinere gaatjes. Dat ook hier de stralen weer naar boven gericht worden behoeft verder geen betoog. Verstandig is om van de buizenconstructie een circuit te maken zodat de druk evenredig verdeeld is. De regen begint dan vaak ook redelijk gelijkmatig en stopt aardig snel.
Nadruppelen
De afperking van de oppervlakte van dergelijke regenbuien kan gerealiseerd worden door de buizen in een houten bak te monteren. Aan deze bak zit dan een rand die het water tegenhoudt zich verder te verspreiden. Een plaatselijke tot zeer plaatselijke bui is hierdoor mogelijk. Het nadruppelen is te voorkomen door direct onder de gaatjesbuis een halve dakgootbuis te hangen. Als je de waterdruk nu weghaalt, worden de druppels in de goot opgevangen.
Verstuivers
Het laatste dat wij al experimenterend op ons pad tegenkwamen waren verstuivers. Deze verstuivers worden toegepast in theaters die het beste voor hebben met de longen van de mensen die er werken. De verstuivers hebben zo’n kleine doorlaat dat er een nevel verspreid wordt. Hierdoor worden de zwevende stofdeeltjes meegenomen en belanden ze op de vloer. De hoeveelheid verstoven water is zo gering dat dit alleen goed te meten is met een vochtigheidsgraadmeter. Deze zal wat oplopen maar is na enige tijd op zijn oude stand terug. Een aantal jaren gelden is hierover al eens geschreven.
Deze verstuivers zijn er niet alleen met deze kleine doorlaat maar ook met grotere, zelfs zeer grote. Hiermee is dus bijna elke soort regenbui te realiseren, afhankelijk van de te gebruiken opening. Het grote voordeel van deze verstuivers is dat het spreidingsgebied met deze druk vrij groot is. Verder is de verstuiver opgebouwd met aansluitnippels volgens sanitaire normering. Hierdoor is een elektromagnetische klep eenvoudig te monteren en is elke verstuiver apart te bedienen, of allemaal tegelijk, en heb je het begin en eind van de regenbui tot op de seconde in de hand. Bij voldoende verstuivers is hiermee ook een aanzwellende en afnemende bui te creëren.
Infuus
Een ander effect, ook met water, is het lekkende dak of vloer, c.q. plafond, van de buren boven, een bij Heijermansvoorstellingen veel voorkomend verschijnsel.
De eenvoudigste manier om dit te realiseren is met behulp van een infuus, te koop in elke winkel voor medische accessoires. Het scharnierend ophangen van het infuus met behulp van katrollen en een touw zorgt er voor dat het druppelen naar believen kan beginnen en stoppen.
De stortbui
En nu de stortbui. Bijvoorbeeld een die kort maar hevig dient te zijn, en waarin zich een acteur moet kunnen bevinden. Onmiddellijk rijst er een aantal vragen.
Hoeveel water behelst een stortbui, en waar laat je het? Maar de voornaamste vraag is eigenlijk: hoe vaak dient die acteur die rol te spelen?
Dat laatste bleek een belangrijk punt. Het water uit de kraan heeft een druk van ca. 3 atm. en een temperatuur van 10 graden. Het water uit de brandslang heeft meestal een druk van 5 atm. en een temperatuur van ca. 5 graden. Een mens blijkt deze temperatuurverlaging niet lang te kunnen doorstaan zonder verkouden (of erger) te worden. Het was dan ook noodzakelijk de watertemperatuur omhoog te brengen tot ongeveer 23 graden, zoals in het zwembad.
Vanaf dat moment wordt de lengte van de stortbui en de te verwachten benodigde hoeveelheid water interessant. En als je daar uit bent, komt de volgende vraag. Hoe krijg je die hoeveelheid water met de benodigde druk omhoog? De oplossing die wij gevonden en toegepast hebben is als volgt.
De stortbui diende ongeveer 5 minuten te duren. Omgerekend naar de totale oppervlakte van de gaatjes in de buizen bij een druk van ongeveer 3 atm., bleek het dat we aan 200 l water genoeg zouden kunnen hebben.
Het hoogteverschil dat overbrugd moest worden was 8 m. Dit gebeurde met slangen met een diameter van 50 mm. Met behulp van een waterpomp met een vermogen van 2Kw was een waterkolom van voldoende hoeveelheid en met de benodigde druk naar die hoogte te krijgen. Voor het regelen van de stortbui was er niet alleen een kraan voorzien in de leiding naar boven. Er was ook een parallelleiding met kraan. Hierdoor kon de pomp al lopen voor het effect nodig was, en tevens werd hiermee eventueel overtollig water terug in het vat gepompt waardoor de druk naar de sproeiers goed te regelen was.
Het water werd op het toneel in een bak van 200 l verwarmd met behulp van een warmtewisselaar van het doorstroomtype. Binnen ca. 3 uur was het water op temperatuur.
De inspanning en hoofdbrekens die het ons gekost heeft werden door de betreffende acteur erkend. Hij was redelijk gelukkig en voelde zich (voor zover mogelijk in de scene) als onder de douche staan. Voorwaarde was wel dat hi zich direct na de scene compleet om diende te kleden en af te drogen om niet alsnog verkouden te worden.
Geluidshinder
Een ander effect is de waterplas. Hoe krijg je in korte tijd, zonder lawaai, zo’n 8.000 l water op het toneel? Het probleem hierbij is niet de watertemperatuur maar de geluidshinder. Waterleiding en brandslang kun je vergeten. De relatief kleien doorlaatopening en de grote druk zorgen voor veel herrie en weinig water. Hier lag de oplossing in het volpompen van een tank van 10.000 l voor de voorstelling. Op het moment dat dit nodig was werd de kraan van de tank open gezet. Aan deze kraan was een spruitstuk bevestigd waar meerdere slangen aan zaten. Deze slangen hadden alle een vrij grote diameter. Hierdoor en door het ontbreken van druk – het hoogteverschil tussen de tank en het toneel was twee meter – werkte dit vlot en geluidloos.
De volgende keer zullen we nader ingaan op het probleem van het opvangen en wegwerken van het water. Nadere inlichtingen zijn wij zeker bereid te verstrekken.
Henk Bergsma, Dick Heinz, Frits van den Haspel
Plastic buizen met verstuivers
Fa. CTAV
Dorpsstraat 63
1431 CB Aalsmeer
tel. 01722-2840
Sproeiers / Verstuivers
SprayingSystems Nederland BV
Koolhovenstraat 11
3125 BT Schiedam
tel. 010-4374737
Bedankt, binnen enkele minuten ontvangt je een e-mail van ons met daarin een persoonlijke link. Klik op de link om een nieuw wachtwoord op te geven.
