Theaternamen in Nederland, Paul van Oort, Zichtlijnen 43, oktober 1995

Kort geleden ontstond er in de omgeving van de Residentie enige beschaafde commotie. Het gloednieuwe theater in Zoetermeer noemde zich ‘Stadstheater’. De naam Stadstheater is in de Duitstalige landen heel gebruikelijk (Stadttheater) maar kwam in Nederland nog niet voor.

Deze vondst van de Zoetermeerse directie sloeg blijkbaar aan, want ook het vernieuwde theater De Tobbe in Voorburg wilde de naam ‘Stadstheater Voorburg’ op de gevel aanbrengen. Tegelijkertijd lonkte ook het in aanbouw zijnde theater in Delft naar de prestigieuze titel van Stadstheater. Uiteraard werd alles in der minne geschikt. Theater de Tobbe heet nu ‘Stadstheater de Tobbe’ en het nieuwe theater in Delft koos voor de naam ‘Theater de Veste’. Deze naam herinnert echter weer aan het ‘Cultureel Centrum De Vest’ in Alkmaar. Iedere zichzelf respecterende grote stad heeft een ‘Stadsschouwburg’. Iedere regiostad noemt het lokale theater ‘Cultureel Centrum’, aangevuld met voor- of achtervoegsels. Volgens zeggen zijn er in Nederland zeven theaters die zich ‘De Speeldoos’ noemen. In Sittard heet de theateraccommodatie zelfs ‘Cultureel centrum de Stadsschouwburg’. Zijn er zo weinig namen om uit te kiezen of volgen de gemeentelijke naamgevingscommissies al dan niet via publieksprijsvragen de weg van de minste weerstand? Om toekomstige naamgevers een handje te helpen volgt hieronder een eerste inventarisatie van theaternamen uit binnen- en buitenland. De met een sterretje (*) gemerkte namen zijn Nederlandse benamingen die nog niet of niet meer voor accommodaties in Nederland in gebruik zijn. Met behulp van correcties en suggesties van de lezers van Zichtlijnen, liefst per fax, kan deze lijst aangevuld en gecompleteerd worden.

Schouwburg
Schouwburg
Streekschouwburg
Stadsschouwburg
Schauplatz (D)
Schouwtoneel *
Schaubühne (D)
Regioschouwburg *

Theater
Stadstheater
Grand Theatre
Regiotheater *
Muziektheater
Volkstheater *
Theatercentrum
Theatercomplex *
Openluchttheater
Theaterhuis *
Theatercombinatie
Publiekstheater *
Théâtre municipal (Fr)
Staatstheater *
Théâtre en ronde (Fr)
Studiotheater *
Theatron (Gr)
Theaterstudio *
Theatrum (Lat)
Theatersociëteit *
Grand Théâtre (Fr)
Amfitheater *
Burgtheater (O)
Jeugdtheater

Komedie
Kleine Komedie
Komödie (D)
Comedy (GB)
Comédie (Fr)
Stadscomedie *
Stadskomedie *

Huis/gebouw
Concertgebouw
Schauspielhaus (D)
Theaterhuis *
Konzerthaus (D)
Operahuis
Playhouse (GB)
Cultuurhuis *
Kulturhaus (D)
Haus der Kulturen der Welt (D)
Maison de la Culture (Fr)
Opera House (GB)

Toneel
Toneelschuur
Volkstoneel *
Stadstoneel *
Toneelhuis *
Schouwtoneel *

Gehoorzaal
Stadsgehoorzaal
Aula
Auditorium
Auditorium (GB)

Kunst/Cultuur
Cultureel Centrum
Cultuur Centrum (B)
Kunstkring
Kunstencentrum
Haus der Kulturen der Welt (D)
Kulturhaus (D)
Cultuurpaleis *

Paleis
Cultuurpaleis *
Cultuurpaleis (B)
Paleis voor Volksvlijt *
Palast (D)
Paleis der schone Kunsten (B)
Crystal Palace (GB)
Palais (Fr)

Centrum
Theatercentrum
Kunstencentrum
Ontmoetingscentrum
Muziekcentrum
Community centre (GB)
Centre communal (Fr)

Speel
Speelhuis
Speeldoos
Playhouse (GB)
Festspielhaus (D)

Podium
Podium *
Voksbühne (D)
Stage (GB)
Bühne (D)

Zaal
Theaterzaal *
Music Hall (GB)
Muziekzaal *
Saalbau (D)

Hal
Theaterhal *
Hal 4
Music Hall (GB)
Kunsthal

Cabaret
Cabarettheater *
Cabaret (GB)
Cabaret (Fr)
Kabarett (D)

Paviljoen
Paviljoen
Theaterpaviljoen
Pavillion (GB)
Pavillion (Fr)

Variété
Tingeltangel
Salon de Variétés (Fr)
Variety Hall (GB)
Vaudeville (VS)

Plein
Plaza Futura
Forum
Theaterforum *

Scene
Scene *
Scène (Fr)
Scena (P)
Scala (I)

Overigen
Kijkdoos *
Arena
Tribune *
Coliseum (GB)
Olympia (Fr)
Palladium (GB)

De definitieve lijst van namen van theateraccommodaties zal bij de VSCD in Amsterdam ter inzage komen te liggen. 

Terug