Bij de buiging aan het eind van de dansvoorstelling Pôles staan er aanvankelijk twee mannen. Pierre-Paul Savoie en Jeff Hall van de Canadese groep PPS Dance hebben samen de choreografie gemaakt die ze ook met z’n tweeën opvoeren. Bij de tweede buiging, waar het luid applaudisserende publiek bij deze succesvolle productie steevast om zal vragen, staan vier mannen op het toneel.
Michel Lemieux en Victor Pilon zijn verantwoordelijk voor de projecties in Pôles. Die projecties zijn zo spectaculair en hebben zo’n belangrijk aandeel in de voorstelling, dat het logisch is om de scheppers ervan óók op het toneel te halen. Dat gebeurt bij iedere voorstelling op de uitgebreide tournee, zonder dat de betreffende heren met PPS Dance mee de wereld hoeven rond te reizen. Lemieux en Pilon verschijnen namelijk niet in eigen persoon op het toneel. Het tweetal dat tussen de twee dansers/choreografen staat te buigen, is niet van vlees en bloed. Ze zijn doorzichtig als geesten en toch als levende mensen herkenbaar. Het zijn projecties. Bewegende beelden. Levensgrote hologrammen.
Net zulke hologrammen als er in de voorstelling rondwandelen.
‘Danse + virtuel’, zo luidt de Franstalige ondertitel van Pôles. Die optelsom maakt duidelijk hoe groot de rol is die de technologie in deze voorstelling speelt.
De projecties zijn op drie verschillende manieren ingezet. Op de podiumbrede achterwand een glimmend, gerasterd vlak waar een beetje reliëf in is aangebracht – wordt met gekleurde banen licht een weids, planetair landschap gecreëerd. Pôles speelt zich afop een onbewoonde planeet. Een klein planeetje, zoals we dat kennen uit Le petit Prince van Antoine de Saint-Exupéry. Op een kleine, bolvormige speelvloer (de bovenkant van het planeetje, zoals we meteen aannemen) verschijnen achter elkaar twee menselijke wezens die elkaar eerst bestrijden, om later vriendschap te sluiten. Bij de verschijning van de twee dansers zie je voor het eerst dat de projecties niet alleen op de achterwand, maar ook op de speelvloer worden ingezet. In een flitslicht landt er een komeet op de planeet, precies op de plek waar een halve seconde later een in een stofwolk gehulde man staat. De tweede man verschijnt op het hoogste punt van het bolvormige podium, in een krater van vlammen die aanvankelijk zijn lichaam lijken te verteren – tot het vuur plotseling uitdooft. De komeet, de stofwolk en de vlammen zijn projecties – gemaakt van een transparanter materiaal dan de danser van vlees en bloed. Maar de manier waarop ze in de ruimte zijn geplaatst, maakt deze ‘natuurlijke verschijnselen’ bedrieglijk echt.
Deze special effects ontlenen hun kracht mede aan de snelheid waarmee ze het publiek overrompelen. Je hebt amper de tijd om te beseffen wat er eigenlijk gebeurt. Die verrassingssnelheid missen de projecties die in Pôles langere tijd het podium bevolken. Bij de reusachtige uitgestoken hand die op een bepaald moment als een bizarre extensie uit de beiden dansers groeit, zie je duidelijk dat het een filmpje is. Hetzelfde geldt voor de gruwelijke, manshoge Poltergeist-gezichten, die net als de handen elk bij één van de dansers horen, en die elkaar proberen af te schrikken. Maar deze virtuele verschijningen hebben een grote metaforische kracht. De uitgestoken hand en het gruwelmasker reizen allebei een tijdje mee met een danser, als een vredelievende en een agressieve afsplitsing van de betreffende man.
Dat werkt nog sterker als de handen en maskers plaatsmaken voor twee menselijke figuren: een gefilmde versie van Savoie en één van Hall. Als de dansers met de rug naar elkaar toezitten, zijn hun transparante dubbelgangers in staat om intussen toenadering te zoeken. Alsof zij uitdrukking geven aan het verlangen van de twee mannen, voor dat gestalte krijgt in hun echte lichamen. De projectie als de ziel van de mens, als de meereizende dubbelganger in de Egyptenaren de ‘ka’ noemen.
De mooiste scène van Pôles is die waarin de dansers en hun twee dubbelgangers om beurten schuin het podium doorkruisen: de een van linksachter naar rechtsvoor, de volgende van rechtsachter naar linksvoor. Een uiterst simpele choreografische figuur, die bijzonder wordt omdat echte en virtuele dansers elkaar afwisselen in precies hetzelfde tempo en binnen precies hetzelfde patroon. De mens en zijn ziel dansen hier zo overtuigend ‘samen’, dat het publiek vervuld wordt met een gevoel van harmonie. Dit ogenschijnlijk eenvoudige samenspel moet met ongelofelijk veel geduld zijn uitgekiend – Pôles is dan ook een voorstelling waaraan jaren is gewerkt.
Het is deze scène die het meest belooft voor toekomstige toepassingen van deze ‘danse + virtuel’. De choreografie is zo voorzichtig, dat je de moeite van het precieze uitkienen er aan afleest. En eigenlijk tekent die voorzichtigheid de hele voorstelling.
Critici die bekend zijn met het eerdere werk van PPS Dance signaleren bij de danser in Pôles een beperkte bewegingsvrijheid. Het is moeilijk manoeuvreren op het kleine, bolvormige podium, maar bovendien zijn de dansers ingepast in een door techniek gedomineerd theatraal universum.
Hoe het precies werkt met die projecties – of het nu met laserstralen gebeurt of met een nog onbekende hologram-techniek – daarover deden de makers heel geheimzinnig. ‘Een simpele kermistruc die geheel geraffineerd is toegepast’, meer wilden ze er niet over kwijt. Een voorwaarde voor deze truc is blijkbaar dat alles plaatsvindt in een zwarte doos met een laaghangend front dat waarschijnlijk projectieapparatuur herbergt. Die doos zorgde ervoor dat alle gebeurtenissen, hoe overtuigend ‘reëel’ ze ook waren, zich heel ver weg leken af te spelen. Zelfs bij het applaus halen traden de dansers/choreografen niet voor het kader van die zwarte doos, want anders konden hun artistieke partners niet in virtuele vorm meebuigen. Met als nadeel dat je ook het zweet van de dansers niet kon ruiken, hun nahijgende adem niet kon horen en de vermoeidheid niet van hun lichamen kon lezen.
De dansers waren zelf een beetje virtueel geworden.
Pôles werd afgelopen november uitgevoerd in het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, in het kader van het Holland Dance Festival.
Bedankt, binnen enkele minuten ontvangt je een e-mail van ons met daarin een persoonlijke link. Klik op de link om een nieuw wachtwoord op te geven.
